Khi dòng tiền bị siết: Doanh nghiệp cần “giữ nhịp thở” bằng cách nào?

Cơn khát vốn và vòng xoáy pháp lý mới

Từ đầu năm 2025 đến nay, tăng trưởng tín dụng của hệ thống ngân hàng chưa đạt kỳ vọng. Trong khi đó, thị trường trái phiếu – từng là kênh huy động chủ lực của doanh nghiệp giai đoạn 2020–2022 – vẫn trong quá trình tái cơ cấu sau nhiều vụ vi phạm niêm yết và phát hành sai mục đích.

Nghị định 65/2022/NĐ-CP và các sửa đổi tiếp theo đã tạo hành lang pháp lý chặt chẽ hơn, nhưng đồng thời khiến doanh nghiệp khó tiếp cận vốn khi thiếu năng lực tài chính, xếp hạng tín nhiệm, hoặc phương án sử dụng vốn minh bạch.

Kết quả là, hàng loạt doanh nghiệp sản xuất – thương mại – bất động sản phải thu hẹp quy mô, giãn tiến độ dự án hoặc “chuyển mình sang chế độ sinh tồn”.

Một số chuyển hướng vay nội bộ cổ đông, hợp tác kinh doanh với đối tác tư nhân, hoặc gọi vốn thông qua quỹ đầu tư mạo hiểm – nhưng không phải mô hình nào cũng đảm bảo tính pháp lý an toàn.

Cẩn trọng với “bẫy” huy động vốn trá hình

Không ít doanh nghiệp vì thiếu hiểu biết hoặc nóng vội đã sa vào “vùng xám” pháp lý. Các hình thức như “hợp đồng góp vốn”, “hợp đồng hợp tác kinh doanh”, “ủy thác đầu tư” được dùng tràn lan để huy động tiền từ cá nhân, nhưng bản chất lại là huy động vốn trái phép nếu không đăng ký, không có giấy phép trung gian tài chính, hoặc sử dụng vốn sai mục đích.

Thực tế, nhiều vụ tranh chấp đã nổ ra khi nhà đầu tư không nhận được lãi hoặc gốc đúng cam kết. Khi đó, doanh nghiệp không chỉ mất uy tín mà còn đối diện nguy cơ bị khởi tố hình sự theo Điều 174 Bộ luật Hình sự về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Đây chính là điểm mà Viện Nghiên cứu Pháp lý & Công chúng ILPAI nhiều lần cảnh báo trong các hội thảo gần đây: “Doanh nghiệp chỉ nên huy động vốn khi có phương án rõ ràng, có giám sát tài chính, và đặc biệt phải tuân thủ đầy đủ quy định về công bố thông tin, kế toán và hợp đồng dân sự. Vốn là nguồn sống – nhưng nếu vi phạm pháp luật, nguồn sống ấy có thể trở thành mạch chết.” – TS. Thái Ngọc Sơn, Viện trưởng Viện ILPAI

Giữ nhịp thở bằng nội lực và niềm tin thị trường

Trong giai đoạn “dòng tiền thắt chặt”, những doanh nghiệp bản lĩnh nhất không tìm cách mở rộng bằng mọi giá mà tập trung giữ thanh khoản, củng cố quản trị nội bộ và tái cấu trúc dòng vốn.

Ba chiến lược phổ biến đang được giới doanh nhân lựa chọn:

Vai trò của chính sách và pháp luật

Để giúp doanh nghiệp “thở được” trong môi trường kinh tế nhiều áp lực, chính sách nhà nước cần mang tính ổn định và minh bạch.

Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi), Luật Doanh nghiệp, cùng với các gói hỗ trợ lãi suất cần được vận hành thực chất, hướng đến doanh nghiệp nhỏ và vừa, thay vì chỉ những tập đoàn lớn có sẵn “quan hệ hệ thống”.

TS. Thái Ngọc Sơn cho rằng, “Chúng ta cần cải cách mạnh mẽ thủ tục tín dụng và xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp, để không còn tình trạng doanh nghiệp phải vay vốn ngoài luồng với lãi suất cắt cổ. Hệ sinh thái tài chính minh bạch là nền tảng của một nền kinh tế công bằng và bền vững.”

Cơ hội trong thách thức

Nghịch lý là, trong khủng hoảng, cũng chính là lúc cơ hội tái cấu trúc thị trường xuất hiện. Những doanh nghiệp giữ được niềm tin đối tác, quản trị chặt chẽ, và đầu tư vào năng lực pháp lý – truyền thông sẽ dễ dàng vươn lên khi dòng tiền trở lại.

Do đó, thay vì chờ vốn, nhiều doanh nghiệp đang chủ động tham gia các chương trình “Tư vấn pháp lý & quản trị tài chính doanh nghiệp” do ILPAI tổ chức – như một cách chuẩn hóa hồ sơ pháp lý, hợp đồng, báo cáo tài chính để sẵn sàng cho các đợt huy động hợp pháp.

Dòng tiền bị siết không phải dấu chấm hết, mà là phép thử cho tư duy quản trị, đạo đức và bản lĩnh pháp lý của người làm doanh nghiệp.

Trong cơn khát vốn, ai giữ được kỷ luật và lòng tin – người đó sẽ tồn tại. Pháp luật chính là “bộ khung oxy” giúp doanh nghiệp không ngộp thở giữa nền kinh tế đầy biến động.